پرخاشگری در کودکان
خیلی از پدر و مادرها گاهی از خودشون می‌پرسن: «آیا پرخاشگری بچه‌م طبیعیه؟» وقتی فرزندشون جیغ می‌زنه،
اسباب‌بازی پرت می‌کنه، یا به خواهر و برادرش زور می‌گه، اولین حسی که سراغ‌شون میاد نگرانیه. توی این مقاله،
قراره به طور کامل درباره‌ی دلایل پرخاشگری در کودکان، نشونه‌هاش، راه‌های کنترلش، روش برخورد درست و حتی
درمان صحبت کنیم.
پرخاشگری کودکان به چه معناست ؟
پرخاشگری یعنی واکنشی که کودک برای تخلیه خشم یا رسیدن به خواسته‌ش انجام می‌ده. ممکنه این واکنش جسمی باشه
(مثل لگد زدن، گاز گرفتن یا زدن) یا کلامی (مثل جیغ کشیدن، تهدید یا فحاشی). گاهی هم بچه‌ها با قهر کردن یا تخریب
وسایل احساساتشون رو نشون می‌دن.
پرخاشگری در سنین پایین مثل دو یا سه سالگی کاملاً طبیعی حساب می‌شه. چون بچه‌ها هنوز بلد نیستن احساساتشون
رو درست بیان کنن یا درک کنن. اما اگر این رفتار ادامه‌دار باشه یا شدیدتر بشه، نیاز به بررسی داره.
نشونه‌های پرخاشگری در کودکان
نشونه‌ها ممکنه از یک کودک به کودک دیگر متفاوت باشد، ولی بعضی از علامت‌ها مشترکین:
داد زدن و گریه‌های زیاد
ضربه زدن یا لگد پرانی
گاز گرفتن دیگران
تهدید کردن به آسیب زدن
شکستن وسایل یا خرابکاری
توهین و تمسخر هم‌کلاسی‌ها
خودزنی (مثل زدن به سر خودش)
آسیب زدن به حیوانات
این نشونه‌ها زمانی نگران‌کننده‌ان که تکرار بشن، در سنین بالا ادامه پیدا کنن یا به دیگران آسیب بزند.
دلیل پرخاشگری کودکان چیه؟
هیچ وقت نمی‌تونیم یک دلیل مشخص برای پرخاشگری بچه‌ها بگیم. خیلی از موارد زیر می‌تونن دلیل یا محرک باشن:
۱. تماشای محتوای خشونت‌آمیز
بازی‌های ویدیویی، کارتون‌ها یا فیلم‌هایی که در اون‌ها دعوا، تنبیه یا تهدید نشون داده می‌شه، ذهن بچه‌ها رو تحریک
می‌کنه. چون کودک هنوز فرق بین واقعیت و خیال رو نمی‌دونه، ممکنه همون رفتارها رو تقلید کنه.
۲. الگو گرفتن از والدین
کودک‌ها مثل آینه هستن. اگر در محیط خونه تنش زیاد باشه یا پدر و مادر از خشونت یا فریاد استفاده کنن، بچه هم این
رفتارها رو یاد می‌گیره. گاهی حتی اگر فقط شاهد دعواهای دیگران باشه، همون رفتارها رو تکرار می‌کنه.
۳. ناتوانی در بیان احساسات
کودکی که بلد نیست بگه از چی ناراحته یا چی می‌خواد، ممکنه با پرخاشگری واکنش نشون بده. به‌ویژه در بچه‌های زیر
۵ سال این موضوع خیلی دیده می‌شه.
۴. استرس و فشار محیطی
جدایی والدین، تولد خواهر یا برادر، نقل مکان، مدرسه جدید یا حتی فشار درسی می‌تونه کودک رو دچار آشفتگی کنه. این
آشفتگی خودش رو به شکل پرخاشگری نشون می‌ده.
۵. اختلالات عصبی – رشدی
اختلالاتی مثل بیش‌فعالی، اوتیسم یا ناتوانی یادگیری هم ممکنه کودک رو دچار ناامیدی، عصبانیت و واکنش‌های تند کنه.
۶. رقابت خواهر و برادری
وقتی کودک احساس کنه توجه دیگران ازش گرفته شده، ممکنه از طریق عصبانیت یا خشونت، دوباره خودش رو نشون بده.
۷. تغذیه و کمبود ویتامین
برخی از کمبودهای تغذیه‌ای، مثل پایین بودن سطح ویتامین D، B12، آهن یا منیزیم می‌تونن خلق‌وخو و رفتار بچه رو
دگرگون کنن.
انواع پرخاشگری در بچه‌ها
پرخاشگری فقط محدود به زدن یا داد کشیدن نیست. انواع مختلفی داره:
۱. پرخاشگری فیزیکی
شامل کتک زدن، هل دادن، لگد زدن یا خراب کردن وسایل .
۲. پرخاشگری کلامی
شامل داد زدن، تهدید کردن، مسخره کردن یا حرف‌های زشت گفتنه.
۳. پرخاشگری پنهان
مثلاً شایعه‌پراکنی، بی‌احترامی بدون حرف زدن یا قهر کردن‌های طولانی.
۴. پرخاشگری ابزاری
یعنی کودک از خشونت استفاده می‌کنه تا به خواسته‌ش برسه؛ مثل گرفتن اسباب‌بازی بقیه.
۵. پرخاشگری خصمانه
وقتی هدف کودک آسیب رساندن به دیگران است؛ نه فقط رسیدن به هدف.
سن و نوع پرخاشگری
در هر سنی، دلایل و شکل‌های پرخاشگری فرق می‌کنه:
زیر ۲ سال: بیشتر از سر ناتوانی در حرف زدن اتفاق می‌افته.
۲ تا ۳ سال: چون کودک می‌خواد مستقل باشه ولی هنوز توانش رو نداره.
۴ تا ۶ سال: از طریق بازی و ارتباط با بقیه یاد می‌گیره و گاهی کنترل از دستش در می‌ره.
۷ تا ۹ سال: درگیری با قوانین و رقابت بیشتر باعث خشم می‌شه.
۱۰ تا ۱۲ سال: فشار اجتماعی، درک از بدن خودش و استقلال‌طلبی روی رفتارش اثر می‌ذاره.
عوارض پرخاشگری کودکان
اگه این رفتارها مدیریت نشن، ممکنه تبدیل به مشکلات جدی بشن:
افت تحصیلی
انزوا یا طرد شدن از سوی همسالان
احتمال آسیب جسمی به خودش یا دیگران
مشکلات ارتباطی در آینده
احتمال گرایش به خشونت در بزرگسالی
افزایش خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب
چطور پرخاشگری بچه‌مون رو تشخیص بدیم؟
اگر فرزندتون نشونه‌هایی مثل تکرار عصبانیت، آسیب به خودش یا بقیه، یا رفتارهایی داره که در خانه و مدرسه
مشکل‌ساز شدن، حتماً لازمه بیشتر بررسی بشه. یک روانشناس کودک می‌تونه از طریق گفت‌وگو با کودک، ارزیابی
محیطی، بررسی رفتار و تست‌های مربوطه، علت رو پیدا کنه.
رفتار درست در مقابل پرخاشگری کودک
نکته‌ی مهم اینه که بدونیم چطور درست برخورد کنیم. چند راهکار مفید:
آروم بمونید: کودک وقتی ببینه شما هم کنترل‌تون رو از دست می‌دید، احساس امنیت نمی‌کنه.
حواس‌پرتی ایجاد کنید: موضوع رو عوض کنید تا از حالت خشونت فاصله بگیره.
بهش فرصت تخلیه بدید: اجازه بدید احساسش رو بروز بده، ولی کمکش کنید که به کسی آسیب نزنه.
نه گفتن رو تمرین کنید: نه گفتن باید همراه با قاطعیت و احترام باشه.
از بحث و دعوا دوری کنید: موقع عصبانیت، حرف زدن زیاد کمکی نمی‌کنه. اول آرومش کنید، بعد صحبت کنید.
جبران رو یادش بدید: اگر چیزی خراب کرده یا کسی رو ناراحت کرده، کمکش کنید مسئولیتش رو قبول کنه.
روش‌های درمان پرخاشگری کودکان
درمان بستگی به دلیل اصلی داره، ولی چند روش مؤثر عبارتند از:
۱. مشاوره کودک
روانشناس کمک می‌کنه تا کودک احساساتش رو بشناسه و روش‌های سالم برای تخلیه‌ش پیدا کنه.
۲. آموزش مهارت‌های اجتماعی
کودک یاد می‌گیره چطور احساساتش رو مدیریت کنه، درخواست‌هاش رو مطرح کنه و راه‌حل پیدا کنه.
۳. بازی‌درمانی
در قالب بازی، کودک حرف‌هایی رو می‌زنه که در شرایط عادی نمی‌تونه بگه. خیلی از بچه‌ها از طریق بازی بهتر
خودشون رو نشون می‌دن.
۴. درمان دارویی
در شرایطی خاص و فقط با تشخیص روانپزشک، داروهایی مثل ریسپریدون یا داروهای ضداضطراب ممکنه استفاده بشن.
پدر و مادر چطور می‌تونن کمک کنن؟
نقش خانواده خیلی مهمه:
به حرف‌های کودک گوش بدن.
حد و مرز مشخص داشته باشن.
خودشون الگوی رفتاری مثبت باشن.
از رفتارهای تند، تنبیه فیزیکی یا تهدید دوری کنن.
روی رفتار خوب تمرکز کنن و تحسینش کنن.
چطور پیشگیری کنیم؟
پیشگیری بهتر از درمانه. برای این‌که بچه‌مون کمتر پرخاش کنه:
مهارت‌های ارتباطی رو از کوچیکی بهش یاد بدیم.
براش وقت بذاریم و به احساساتش توجه کنیم.
برنامه خواب و تغذیه سالم براش تنظیم کنیم.
از محتواهای خشن دورش کنیم.
محیطی آرام و امن براش فراهم کنیم.
جمع‌بندی
پرخاشگری در کودکان یه رفتار طبیعی در مسیر رشد محسوب می‌شه؛ اما وقتی شدید یا مکرر باشه، باید جدی گرفته بشه.
شناخت دلایلش، روش درست برخورد و در صورت نیاز مراجعه به روانشناس کودک می‌تونه مسیر تربیت سالم‌تری
برای بچه‌هامون فراهم کنه. اگر نگران رفتار فرزندتون هستید، همین حالا می‌تونید با مشاوران تراپینا صحبت کنید.